Kamis, 27 Mei 2010

Asal-usul Rembang

Miturut asal-usule, nama Rembang mono kaya sing dingendikakake “mBah Guru” ing “Sejarah Rembang”. Dene mula bukane nama Rembang mangkene
… Watara nalika taun syaka : 1336, ana wong Cempa Banjarmlati watara wolung brayat sing padha pinter nggawe gula-tebu nalika ning negarane…. Wong-wong mau padha pindhah misah nedya ngudi ngawe gula tebu abang sing ora kepokil-kemisil kuwi, mangkate liwat segara ngener mangulon nuli ndharat ring sungapane kali kang gisike serta kanan kirine nuli thukul nggenggeng lebeng wit Bongaow ( Ind : Bakau = Jaw : Bengkat ). Nggone pindhah kuwi disesepuhi dening Kakek Pow Ie Din. Sawise ndharat si Kakek nuli nganakake mantram lan semadi, banjur wiwit nebang wit bongaow mau kang banjur diterusake dening wong-wong liyane. Bumi bubukan kuwi banjur digawe pategalan lan pekarangan sarta teba, ing sabnajure teba kuwi dijenengake, teba : KABONGAN ; njupuk tembung saka arane wit Bongaow, dadi Ka-Bongaow-an (Kabongan)
… Nuju sawijining dina wayah pajar pagat raina ing sasi Waisaka … ; wong-wong mau areo miwiti ngrembang ( nebang = mbabat ) tebu. Sadurunge miwiti ngrembang dianakake Upacara Suci Sembahyang lan Semadi neng panggonan tebu sedhapur kang wiwit/sakawit arep dikepras rong wit, minangka kanggo tebu “Penganten”. Upacara pangeprasan kuwi arane : “ngrembang sakawit”…
Mengkono mau asal mula bukane tembung : “ngrembang” nganti didadekake jenenge kutha REMBANG tumekane wektu saiki iki ….

FILSAFAT KUPAT LEPET

Para leluhur Jawa iku, satindak sapecak anggone paring wewarah marang anak putu sarwa pralambang, pasemon, lan mawa simbol. Salah sawijine wateke wong Jawa iku lantip ing panggraita, alus ing suba sita, tata krama, lan solah bawa. Salaku-lakune mesthi digalih kanthi wening ing sajroning pikir dhisik. Ora angger mlaku ‘semau gue’ lan asal tumindak.
Laku pasa lan tapa brata, mungguhing wong Jawa wis dadi sega jangan lan pakulinan. Mesu brata lan laku pasa iku wis dadi peranaganing panguripan tumraping wong Jawa. Nalikane wong Jawa iku duwe pangangkah kang sinedya (cita-cita kang mulya), wong Jawa mesthi nindakake laku. Ana sing nglakoni pasa mutih, pasa ngebleng, lan pasa liyane.
Cundhuk karo lakune wong Jawa iku mau, agama Islam kang duwe ajaran nindakake pasa ing wulan Romadhon, tumrape wong Jawa ora barang kang abot lan angel. Malah cocog lan trep karo pakulinan, adat, lan budaya Jawa.
Ujaring kandha, para wali sanga anggone nyebarake agama Islam ing tanah Jawa kanthi ora ninggalake budaya Jawa. Kanggo ngulang rukun Islam, para wali yasa tembang ”Ilir-ilir”. Ing tembang iku ana gatra sing unine mangkene: Cah angon, cah angon, penekna blimbing kuwi, lunyu-lunyu penekna, kanggo mbasuh dodot ira, .... Saindenging jagad Jawa, sing jenenge blimbing mesthi ana limang lining. Liningan cacah lima ing blimbing iku nggambarake rukun Islam kang cacahe lima. Tembung Kalimat Syahadat, ing jagading pewayangan diwujudake lumantar pusakane Puntadewa kang aran ” Jimat Kalimasada”. Ilat Jawa yen dikongkon muni ”kalimah syahadah” iku kangelan, dadine ”kalimasada”.
Sawise nglakoni pasa sasasi suwene, kanthi rasa seneng lan bungah padha ”ngrayakake hari kemenangan” kang arane bada. Ana sing ngarani bakda utawa lebaran. Ing dina bada iku, saanane wong Jawa malah kepara sa-Indonesia mesthi padha gawe kupat lan lepet.
Apa ta werdine kupat lan lepet tumrape wong Jawa?
Tumrape wong Jawa, kupat lan lepet kang dinikmati ing wektu bada iku mau ora ana liya wujud pralambang lan simbol srawunging manungsa marang Gusti, manungsa marang manungsa liyane. Kupat lan lepet iku anggone gawe ora mung sadrema didang kaya sega kang butuh wektu mung sedhela. Apa maneh saiki ana magig com utawa magig jar. Gawe kupat lan lepet iku dibuntel, ditaleni, digodhog ing kwali utawa dandang kanthi suhu panas kang dhuwur mbutuhake wektu sing suwe banget, saengga kupat lan lepet bisa mateng. Yen nggodhoge mung sedhela utawa ora taneg, kupat lan lepet ora enak rasane lan mesthi kepyar ora lengket. Proses, wujud, lan tegese lepet iku aweh wewarah mangkene:
Sasuwene setaun manungsa nglakoni urip, mesthi tumindak kang becik lan ala. Becik marang Gusti lan manungsa, uga ala marang Gusti lan manungsa. Yen becik mesthi bakal diganjar dening Pangeran. Dene kalakuwane ala, manungsa kudu digodhog ing kawah candradimuka kanggo nglebur dosane marang Gusti sasuwene sesasi nglakoni pasa. Mula kupat lepet iku mau digodhog molak-malik kadi dene kawah candradimuka. Iki mujudake hubungane manungsa karo Pangeran. Hablun minalloh....
Dene wujude kupat lan lepet iku senajan asale saka beras lan saka ketan, sawise digodhog wujude wis ora beras lan ketan maneh. Wis ora ijen-ijen, ora bisa kepyar kaya asale. Beda karo sega utawa ketan dang-dangan ta? Enak ta? Mantep ta? Kok kaya lagune Mbah Surip wae.....Wujud kang kaya ngono iku mau mujudake sawise sesasi pasa manungsa dikongkon ”merenung” marang kaluputane uga marang manungsa sapepadhane supaya tetep lengket anggone paseduluran lan kekancan. Ditaleni kenceng. Iku mujudake kencenging tali silaturohmi. Aja gampang cengkah lan regejegan saengga ”memecah persatuan lan kesatuan”. Kudu ndawakake tali silaturohmi, aja nganti ucul. Mula kupat lan lepet iku lengket, kenyal ora gampang ambyar. Hablun minannas.....
Sing paling wigati mungguhing kupat lan lepet iku ing teges simbule wong Jawa. Yen ngaku dadi wong Jawa kudu duwe watek kaya kupat lepet. Kupat mono kerata basane kula lepat. Dene lepet kerata basane disilep sing rapet. Tembung disilep iku tegese padha karo ditutup utawa dikubur.
Maksude, wong Jawa iku sanajan uripe sarwa samun ing samudana utawa sarwa simbol lan sandi, yen pancen duwe kaluputan kanthi tanggung jawab kudu gelem ngaturake kaluputane lan nyuwun pangapura. Ora tumindak sesongaran, gumedhe, kuminter, kumalungkung, sapa sira sapa ingsun. Ora kena ndelng drajat lan pangkat. Yen pancen luput kudu gelem ngakoni yen luput. Banjur kudu gelem nyuwun pangapura. Samono uga, yen pancen sing salah wis gelem ngakoni salahe llan nyuwun pangapura, sing disuwuni pangapura ya kudu nyepura kaluputane pawongan mau.
Tumrape para pejabat, elinga marang kupat lan lepet. Aja dumeh dadi pejabat terus menang-menangan, tumindak sawenang-wenang marang sapepadha llan rakyate. Panjenengan punika kedah mad sinamadan kaliyan rakyat. Amarga Panjenengan dados pejabat punika amargi dukungan saking rakyat. Sinaosa pejabat, manawi kagungan lepat, sumangga ing dinten ingkang fitri menika sami apura-ingapuranan. Supados situasi ing Rembang menika kondusif. Saged mujudake Rembang Bangkit ingkang Gemah Ripah Loh Jinawi, Tata Tentrem Karta Raharja. Baldatun Thoyyibatun waa Robbun Ghofur.
Mangan kupat jangane sante, menawi lepat nyuwun pangapunten
Minal ’aidin wal faa izin.

Intisari Jangka Jayabaya

INTISARI JANGKA JAYABAYA

Intisarine Ramalan Utawa Jangka Jayabaya bisa kapilah dadi 56, yaiku :

1. Besuk yen wis ana kreta mlaku tanpa jaran. Tanah Jawa kalungan wesi, prau mlaku ing dhuwur awing-awang. Kali ilang kedhunge, pasar ilang kumandhange; iku tandha yen tekane jaman Jayabaya wis cedhak.
2. Bumi saya suwe saya mengkeret, sekilan bumi dipajeki. Jaran doyan sambel. Wong wadon nganggo pakaian lanang. Iku tandhane yen wong nemoni wolak-walike jaman.
3. Akeh janji ora ditepati, akeh wong wani nglanggar sumpahe dhewe.
4. Manungsa padha seneng nyalah, ora ngindhahake Hukum Allah. Barang jahat diangkat-angkat, barang suci dibenci.
5. Akeh manungsa mung ngatamakake dhuwit lali kamanungsan, lali kabecikan, lali sanak lali kadang.
6. Akeh bapa lali anak, akeh anak wani nglawan ibu nantang bapa. Sadulur padha nyidra menyidra, kulawarga padha curiga mencurigai, kanca dadi mungsuh, akeh manungsa lali asale.
7. Ukuman Ratu ora adil, akeh pangkat jahat lan jail, akeh kelakuan sing ganjil. Akeh wong apik-apik padha kepencil.
8. Akeh wong nyambut gawe apik-apik padha krasa isin, luwih utama ngapusi. Wegah nyambut kepingin urip mewah, ngumbar napsu angkara murka, nggedhekake duraka.
9. Wong bener thenger-thenger. Wong salah bungah-bungah. Wong apik ditam[ik-tampik. Wong jahat munggah pangkat.
10. Wong agung kesinggung. Wong ala kepuja.
11. Wong wadon ilang kewirangane. Wong lanang ilang kaprawirane.
12. Akeh wong lanang ora duwe bojo, akeh wong wadon ora setya marang bojone. Akeh ibu padha ngedol anake, akeh wong wadon ngedol awake. Akeh wong ijol bojo.
13. Wong wadon nunggang jaran, wong lanang linggih dhingklik.
14. Randha sauwang loro, prawan saega lima, dhudha pincang payu sangang uwang.
15. Akeh wong ngedol ngelmu, akeh wong ngaku-ngaku, njabane putih njerone dhadhu. Ngakune suci nanging palsu. Akeh bujuk akeh lojo.
16. Akeh udan salah mangsa, akeh prawan tuwa. Akeh randha nglairake anak, akeh jabnag bayi lair nggoleki bapake.
17. Akeh sing nentang agama, prikamanungsan saya ilang. Omah suci dibenci, omah ala saya dipuja. Wong wadon lacur ing ngendi-endi.
18. Akeh laknat akeh pengkhianat. Akeh anak mangan bapak, sadulur mangan sadulur. Kanca dadi mungsuh. Guru disatru. Tangga padha curigmencuriga. Kana-kene saya angkara murka.
19. Sing weruh kabubuhan, sing ora weruh katutuh.
20. Besuk yen ana peperangan teka wetan, kulon, kidul lan elor, akeh wong becik padha sengsara. Wong jahat saya seneng.
21. Wektu iku akeh dhandhangang diunekake kuntul, wong salah dianggep bener. Pengkhianat saya nikmat. Durjana saya sempurna, wong jahat munggah pangkat, wong lugu keblenggu.
22. Sing curang garang, sing jujur kojur. Pedagang akeh sing keplanggrang, wong main akeh sing dadi.
23. Akeh barang haram, wong wadon nglamar wong langang, wong lanang ngasorake drajat.
24. Akeh barang-barnag mlebu luwang, akeh wong kaliren lan wuda.
25. Wong tuku nglnik sing dodol, sing dodol akal-okol.
26. Wong golek pangan kaya gabeh diinteri. Sing kebat kliwat, sing telat sambat. Sing gedhe kesasar, sing cilik kepleset. Sing anggak ketunggak, sing wedi mati. Sing nekat mbrekat, sing jirih ketindhih. Sing ngawur makmur, sing ngati-ngati ngrintih, sing ngedan keduman, sing waras gagas. Wong tani ditaleni, wong dora ura-ura.
27. Ratu ora netepi janji, musna kekuwasakane.
28. Bupati dadi rakyat, wong cilik dadi priyayi, sing mendek\le dadi gedhe, sing jujur kojur.
29. Akeh omah ing dhuwur jaran, wong mangan wong. Anak lali bapa, wong tuwa lali tuwane.
30. Pedagnag adol barange saya laris, bandhane saya lidhis. Akeh wong mati kaliren, ing sisihe pangan. Akeh wong nyekel bandha, nanging uripe sangsara.
31. Sing edan bisa dandan, sing bengkong bisa nggalang gedhong. Wong waras lan adil, uripe nggrantes lan kepencil.
32. Ana peperangan ing njero timbul, amarga para pangkat akeh sing padha salah paham. Durjana saya ngambra-ambra, penjahat saya tambah, wong apik saya sangsara.
33. Akeh wong mati jalaran saka peperangan, kebingungan lan kobongan. Wong bener saya thenger-thenger, wong salah saya bungah-bungah. Akeh bandha musna ora karuwan parane. Akeh wong lan drajat padha minggat ora karuwan sebabe.
34. Akeh barang-barang haram. Akeh bocah haram. Bejane sing lali, bejane sing eling. Nanging sauntung-untunge sing lali, isih untung sing eling lan waspada.
35. Angkara murka saya ndadi, kana kene saya bingung, akeh wong sing kebiluk melu curang. Pedagang akeh alangane, akeh buruh nantang juragan, juragan dadi umpan.
36. Sing swarane seru oleh pengaruh. Wong pinter diinger-inger ingkang lajeng malih tingal. Wong ala diuja. Wong ngerti mangan ati.
37. Bandha dadi memala, pangkat dadi pemikat.
38. Sing sawenang-wenang rumansgsa menang, sing ngalah rumangsa kabeh salah.
39. Ana bupati sing asor imane, patihe kepla judhi. Wong sing atine suci saya dibenci, wong sing jahat lan pinter njilat saya oleh drajat. Pemerasan saya ndadra, maling lungguh wetenge mblendhuk.
40. Pitik angrem sadhuwure pikulan.
41. Maling wani nantang sing duwe omah. Begal padha ndugal, rampok padha keplok-keplok. Wong momong mitenah sing diemong. Wong jaga nyolong sing dijaga. Wong njamin njaluk dijamin.
42. Akeh wong mendem donga.Kana kene rebutan unggul. Angkara murka anggedhekake duraka. Ukum agama dilanggar, prikamanungsan diiles-iles, kesopanan ditinggal, akeh wong edan, jahat lan kelangan budi akal.
43. Wong cilik snig kepencil, amarga dadi korbane sing jail.
44. Banjur ana ratu duwe pengaruh lan duwe prajurit, negarane ambane saprowolon. Tukang mangan usap saya ndadra, wong jahat ditampa, wong sici dibenci. Timah dianggep perak, emas diarani tembaga. Dhandhang dikandhakake kuntul, wong dosa sentosa. Wong becik dikicik, maling dilepas, sing kelangan disalahake.
45. Wong nganggur kepungkur, wong sregep krungkep. Wong nyengit kasengit, buruh ngeluh.
46. Wong sugih krasa wedi, wong wedi dadi priyayi, senenge wong jahat, susahe wong becik.
47. Akeh wong dakwa dinakwa, tindake manungsa saya kuciwa.
48. Ratu karo ratu rembugan, negara endi kang dipilih lan disenengi.
49. Hore, hore! Wong Jawa kari separo, Landa, China kari sajodho.
50. Akeh wong ijr, akeh wong cethil, sing eman ora keduman, sing keduman ora eman. Akeh wong mbambung akeh wong limbung. Akeh wong omah-omah padha bubrah.
51. Selot-selote besuk wolak-walike jaman teka. Bala Sirrullah rawuhe datan kanyana-nyana, tumpes tapis wong sing padha mukir agama.
52. Wong nylih mbalekake, wong utang nyaur.
53. Utang jiwa nyaur jiwa, utang wiring nyaur wiring. Sing suci bakal dadi wiji, sing ora suci bakal dadi siti.
54. Wong curang keplanggrang, wong jail ndrekikil. Durjana musna. Pengkhianat dipangan laknat. Sing dosa rekasa, sing salah nemoni susah.
55. Akeh wong dicokot lemut mati, dicokot semut mati. Akeh swara aneh sing undang-undang sapa sing dosa. Akeh wong dadi edan, akeh wong musna lan akeh wong sing dadi rudin amargakakehan suap.
56.Tukang tadhah padha susah, wong kendel padha kepetel, wong nganggur
padha kebanjur. Wektu iku nyata dadi untunge wong sing waspada.